Thực ra, để trở thành người thành đạt, bạn không nhất thiết phải mê đọc sách. Mỗi người có một thế mạnh riêng, và nếu bạn biết phát huy thế mạnh của mình thì bạn sẽ thành công. Nhưng nhìn trên tổng thể, một xã hội mà các công dân của nó ít đọc sách thì xã hội ấy thực sự có vấn đề, bởi vì cho đến nay, đọc sách (kể cả sách điện tử) vẫn là cách để người ta thu nhận tri thức và cảm nhận cái đẹp một cách mạnh mẽ và sâu sắc hơn hẳn các hình thức nghe-nhìn. Chính vì vậy, một xã hội ít đọc sách là một xã hội dân trí thấp. Tất nhiên, một xã hội dân trí thấp vẫn sinh ra ai đó trở thành thủ tướng hoặc triệu phú, nhưng nhìn chung, khi phải đối chọi với thế giới, xã hội ấy sẽ có sức cạnh tranh kém. Nó sẽ rất khó vươn lên thành một xã hội tri thức, nơi con người đạt tới trình độ tổ chức và công nghệ cao, mà chủ yếu nó vẫn sống dựa vào đất đai, tài nguyên và nhân công giá rẻ. Xét về mặt nhân văn, một xã hội ít đọc sách cũng là một xã hội thô lậu, kém tinh tế, rất khó sinh ra các nhà tư tưởng, nhà văn hoặc nghệ sĩ lớn. 

Tất nhiên, việc bạn quan tâm đến bản thân, gia đình, lo lắng về bằng cấp, công việc là những việc hoàn toàn chính đáng và đúng đắn. Bạn nên làm như vậy. Nhưng mặt khác, bạn không sống một mình hoặc chỉ sống trong gia đình. Ai cũng có bạn bè và các mối quan hệ xã hội. Ai cũng giao tiếp với người khác. Thực tế cho thấy, những người càng hiểu biết, rộng lượng, tinh tế thì càng dễ được nhiều người ủng hộ và dễ thành công trong xã hội. Ngược lại, những người dốt nát, hẹp hòi, thô lậu thường hay bị né tránh và dễ chuốc lấy thất bại. Thế nên chúng ta thấy, những người thành đạt thường rất coi trọng việc chọn trường và chọn sách cho con đọc, vì họ hiểu rằng sách có thể thay đổi con người.

Chúc các bạn có những buổi đọc sách hào hứng!

 Theo Đinh Bá Anh (dịch giả)

1.Richard David Precht
Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu? (2007)

• Thể loại: Triết học, xã hội học
• Trần Vinh dịch, Công ty sách Nhã Nam, Hà Nội 2010

Trên thị trường sách Việt Nam hiện nay, khó có thể tìm được cuốn sách nào bàn về triết học dành cho bạn trẻ tốt hơn cuốn "Tôi là ai - và nếu vậy thì bao nhiêu?" của triết gia Đức Richard David Precht. Cuốn sách này không bàn những vấn đề kinh viện, mà nó bàn ngay vào ba câu hỏi mà con người luôn phải đối diện trong cuộc sống: Tôi có thể biết gì? Tôi nên làm gì? và Tôi có quyền hy vọng gì?

Cuốn sách cũng rất hạn chế bàn những vấn đề chung chung, mà nó luôn bắt người ta phải đối diện với những vấn đề thực tế trong xã hội hiện nay: Có nên thực hành án tử hình không? Có nên nạo phá thai không? Có nên giết động vật không? Có nên cho phép nhân bản vô tính không? Có nên trợ tử không? Hạnh phúc là gì? Tại sao chúng ta yêu? Tự do là gì? Mục đích cuộc sống là gì?

Richard David Precht đưa độc giả đi qua hành trình mấy nghìn năm triết học để loại bỏ những tư tưởng sai lầm và chắt lọc những tư tưởng vẫn còn được coi là đúng đắn hoặc vẫn được tiếp tục thảo luận. Đây là cuốn cẩm nang quan trọng để các bạn trẻ hình dung ra quy mô các vấn đề trong xã hội hiện đại, để bạn trả lời cho câu hỏi: Bạn là ai? Bạn đang sống ở thời đại nào? Bạn nên làm gì?

2.Murakami Haruki
Rừng Na Uy (1987)

• Thể loại: Tiểu thuyết
• Trịnh Lữ dịch, Nhã Nam và NXB Hội nhà văn, Hà Nội, 2006

Rừng Na Uy là cuốn tiểu thuyết đã bán được 7 triệu bản ở Nhật Bản và có ảnh hưởng lớn tới nhiều thế hệ thanh niên Nhật từ hơn 20 năm nay. Cuốn sách được Nhà xuất bản Văn Học in lần đầu năm 1997 ở Việt Nam nhưng bị cắt xén nhiều đoạn "nhạy cảm". Bản dịch của Trịnh Lữ do Nhã Nam in năm 2006 là bản dịch đầy đủ và đã có tiếng vang đáng kể ở Việt Nam. Trên các mạng xã hội hiện nay có hàng trăm topic tranh luận về cuốn sách này cho thấy sự quan tâm của giới trẻ Việt Nam tới tác phẩm.

Rừng Na Uy kể về cuộc sống của giới trẻ Nhật Bản những năm 1960, thời kì nước Nhật phát triển kinh tế mạnh mẽ. Watanabe Toru là một sinh viên đã trải qua hàng chục cuộc tình chóng vánh với nhiều cô gái, nhưng mối tình sâu nặng nhất của anh lại dành cho Naoko, bạn gái của người bạn thân. Những người trẻ tuổi khao khát đi tìm cảm giác sống và khẳng định bản thân, nhưng họ thường bị vấp ngã bởi những ngộ nhận do sự hời hợt, thiếu hiểu biết và ngụy biện. Cuộc sống của nhiều bạn trẻ thông minh và nhạy cảm đã kết thúc bằng cái chết.

Những bạn trẻ ở tuổi 20 nên đọc cuốn sách này để cảm nhận tâm trạng của giới trẻ Nhật Bản khi nước này đang ở một gian đoạn phát triển khá giống với Việt Nam hiện nay. Cũng như Người dưng của Camus, Rừng Na Uy của Murakami đặt các bạn trẻ đối diện với câu hỏi: Tôi phải sống như thế nào cho đúng?

3.Albert Einstein
Thế giới như tôi thấy (1931)

• Thể loại: Tập hợp các bài viết, bài phát biểu
• Đinh Bá Anh dịch, Nhà xuất bản Tri Thức, Hà Nội 2005

Einstein được nhiều tạp chí uy tín chọn là "con người vĩ đại nhất của thế kỉ 20" vì thuyết tương đối của ông đã thay đổi nhận thức của loài người về không gian, thời gian và bản chất của vũ trụ. Nhưng Einstein không chỉ là một nhà khoa học, ông còn là một người chồng, một người cha, một nhà hoạt động chính trị bền bỉ và một diễn giả tài hoa. Cuốn sách Thế giới như tôi thấy là tập hợp những bài viết và bài phát biểu của ông trong nhiều dịp khác nhau. Chúng bộc lộ nhiều khía cạnh trong con người vừa sâu sắc vừa giản dị của Einstein. Cuốn sách được viết bằng một giọng văn trong sáng, dễ hiểu, hài hước. Nó đề cập đến một loạt chủ đề quan trọng như: lý tưởng sống, quan niệm về tự do và công lý, quan niệm về niềm tin và quan niệm về cái đẹp từ góc nhìn cá nhân của tác giả.

Một số trích dẫn từ cuốn sách:

"Cái đẹp đẽ nhất mà chúng ta có thể trải nghiệm được là cái bí ẩn. Đó là cảm thức nền tảng trong cái nôi của nghệ thuật và khoa học chân chính. Kẻ nào không biết đến nó, không còn khả năng thảng thốt hay kinh ngạc, kẻ đó có thể coi như đã chết, đã tắt rụi lửa sống trong mắt mình."

"Cái mà tôi cho là có giá trị đích thực trong các hoạt động của con người không phải là nhà nước, mà là cá thể sáng tạo và cá thể cảm nhận, là cá nhân: Chỉ cá nhân mới vượt lên, tạo dựng được những giá trị chân quý và cao cả, trong khi bầy đàn, xét như bầy đàn, vẫn mãi trì độn trong tư duy và trong cảm xúc.".

4 .Ken Schoolland
Gullible du ký - Trường ca Odyssey về thị trường tự do (2008)

• Thể loại: Truyện ngụ ngôn về kinh tế học
• Ngô Thu Hương và Mai Huyền Chi dịch, NXB Tri Thức, 2012

Cuốn sách có cái tên khá phức tạp này thực ra lại rất dễ đọc. Chủ đề chính của sách là kinh tế, nhưng rõ ràng đây không phải một cuốn sách giáo khoa khô cứng, mà là tập hợp những câu chuyện được kể cực kì sinh động. Nó đặt ra những câu hỏi rất căn bản của nền kinh tế như: Sở hữu nhà nước hay sở hữu tư nhân? Ai là người có quyền in tiền? Nhà nước có nên can thiệp vào thị trường hay không? Tại sao quốc gia này giàu còn quốc gia khác nghèo?

Mục đích của tác giả khi xuất bản cuốn sách này là ông muốn biến những vấn đề kinh tế khô khan trở nên hấp dẫn, khiến cho những học sinh trung học vẫn có thể đọc được. Gullible du kí kể câu chuyện cậu bé Gullible lạc lên một hòn đảo, nơi cậu gặp một cộng đồng dân cư kỳ lạ. "Câu chuyện nhấn mạnh đến tính kỳ quái của các điều luật, sự kiểm soát, áp đặt lên đời sống của người dân và những hạn chế về mặt kinh tế từ các điều luật đó. Ta có thể dễ dàng nhận thấy các luật lệ này, trên thực tế, khá phổ biến ở nhiều quốc gia trên thế giới."

Cuốn sách này giúp các bạn trẻ biết cách đặt câu hỏi và suy tư về những vấn đề đang được tranh cãi gay gắt ở Việt Nam hiện nay như: Sở hữu đất đai tư nhân hay sở hữu đất đai toàn dân? Kinh tế tư nhân hay kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo? Kinh tế thị trường tự do hay kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa? Ngay cả khi bạn không hoạt động trong các lĩnh vực liên quan tới chính sách kinh tế thì cuốn sách vẫn có thể giúp bạn có quan điểm về những vấn đề này, để bạn có thể đánh giá những chính sách mà các nhà chính trị đưa ra.

 5. Jared Diamond

Súng, vi trùng và thép, định mệnh của các xã hội loài người (1997)

• Thể loại: Xã hội học, nhân chủng học, chính trị và kinh tế học
• Trần Tiễn Cao Đăng dịch, Nhà xuất bản Tri thức, Hà Nội, 2006

Đây là một cuốn sách đặc biệt quan trọng và gây thảo luận sôi nổi khắp thế giới, mang lại danh tiếng cho Jared Diamond như là một trong những tư tưởng gia hàng đầu hiện nay. Cuốn sách không hề dễ đọc, nhưng việc đọc nó chắc chắn sẽ giúp bạn có được những nhận thức mới mẻ và độc đáo về các xã hội loài người. 

6.Gabriel Gacía Marques
Trăm năm cô đơn (1967)

• Thể loại: Tiểu thuyết
• Nguyễn Trung Đức dịch, Nhà xuất bản Văn học, 1982

Cuốn tiểu thuyết vĩ đại của nhà văn Colombia là cánh cửa đưa bạn vào thế giới tâm hồn châu Mỹ Latinh. Người Việt Nam thường có thái độ tôn sùng phương Tây hoặc các nước Đông Bắc Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc), nhưng lại coi thường hoặc lạnh nhạt với các nền văn hóa khác như văn hóa Ả rập, châu Phi, Mỹ Latinh hoặc Đông Nam Á. Thái độ thiếu cởi mở này rõ ràng chỉ có hại cho việc tiếp nhận để làm phong phú thêm nền văn hóa của chính mình.

Châu Mỹ Latinh là vùng đất hòa trộn các yếu tố văn hóa châu Âu do người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha mang tới với các yếu tố văn hóa bản địa. Nói đến châu Mỹ Latinh, ta không thể không nói tới những đội bóng hào hoa, những vũ điệu quyến rũ và một nền văn học huyền ảo làm say mê lòng người. Trăm năm cô đơn là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của dòng văn học này, mang lại giải Nobel cho Gabriel Cacía Marques và đưa tâm hồn Mỹ Latinh ảnh hưởng khắp thế giới. Ở châu Á và Việt Nam, không khó để nhận ra dấu vết của chủ nghĩa hiện thực huyền ảo trong các tiểu thuyết của Murakami, Mạc Ngôn và Bảo Ninh.

7.Georg Orwell
Chuyện ở nông trại (1945)

• Thể loại: Tiểu thuyết, Truyện ngụ ngôn
• An Lý dịch, Nhã Nam và Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013

Hiện nay người ta vẫn chưa thể nói về Georg Orwell một cách thoải mái ở Việt Nam, vì tính chất "nhạy cảm chính trị" của nhà văn này. Chuyện ở nông trại đến nay vẫn là cuốn tiểu thuyết đầu tiên và duy nhất của Orwell được phép xuất bản ở Việt Nam. Nhưng dĩ nhiên, nói về Orwell thì không thể không nói đến chính trị, vì ông đích thực là một "nhà văn chính trị", hiểu theo nghĩa đen của từ này.

Lâu nay người ta thường có ác cảm với "văn học chính trị" vì họ cho rằng văn học nên tách rời khỏi chính trị và nhà văn thì không nên can dự vào chính trị. Tuy nhiên chính trị lại là một trong những hoạt động sôi nổi và quan trọng nhất của loài người, nơi người ta bộc lộ những quan điểm và đam mê mãnh liệt, cho nên một khi văn học né tránh chính trị thì tức là nó cũng né tránh luôn cả đời sống. Trên thực tế, một nhà văn đích thực ngay cả khi không can dự vào các hoạt động chính trị thì ông ta vẫn không thể không suy tư về chính trị. Georg Orwell vừa là một nhà báo, vừa là một nhà hoạt động chính trị, vừa là nhà văn, và ông đã thực hiện những công việc này với niềm đam mê và kết quả xuất sắc.

Sinh năm 1903 ở Ấn Độ khi nước này còn nằm dưới sự cai trị của đế chế Anh, Georg Orwell đã có dịp trải nghiệm thực tế các xã hội thuộc địa từ rất sớm, nên ông đã sớm tỏ ra chán ghét chủ nghĩa đế quốc. Nhờ việc thường xuyên tiếp xúc với các tầng lớp dân nghèo ở Ấn Độ, Miến Điện, châu Âu lục địa và Anh, ông ý thức rõ về việc cần có một cuộc cách mạng xã hội để mang lại tự do và cơ hội bình đẳng cho những người ở tầng lớp dưới. Tháng 12 năm 1936, ông cùng vợ sang Catalonia, Tây Ban Nha để chiến đấu cho Đảng Công nhân Liên minh mác-xít (POUM) chống lại lực lượng phát-xít do Francisco Franco cầm đầu. Những trải nghiệm của Orwell ở Tây Ban Nha khiến cả đời ông tin tưởng vào chủ nghĩa dân chủ xã hội, nghĩa là chủ nghĩa xã hội kết hợp với tự do tranh luận và tự do bầu cử. Nhưng cũng trong thời gian này, vợ chồng ông đã phải chạy trốn sự thanh trừng theo kiểu Stalin trong phút chót. Chính kinh nghiệm này đã ám ảnh Georg Orwell, khiến ông viết nên hai kiệt tác: Chuyện ở nông trại (có bản dịch là Trại súc vật) và 1984, kể về bi kịch của cách mạng vô sản.

Chuyện ở nông trại kể về cuộc nổi loạn của đám gia súc chống lại ông chủ trại. Cuộc nổi loạn được đám lợn dẫn đầu dưới sự lãnh đạo của một con lợn chúa tên là Napoleon (Nã Phá Luân). Sau khi chiếm được nông trại, đám gia súc liền tiến hành một cuộc cách mạng xã hội bằng cách tuyên bố "mọi con vật đều bình đẳng". Thế nhưng theo thời gian, khi nắm quyền lực trong tay, đám lợn dần trở nên hợm hĩnh và lộng quyền. Chúng kiểm soát tất cả các hoạt động trong nông trại và không cho những con vật khác được quyền lên tiếng. Rốt cuộc, chúng tạo ra một xã hội mà ở đó, thay vì "mọi con vật đều bình đẳng" thì lại luôn có "những con vật khác bình đẳng hơn".

Từ thời cảnh cách mở cửa, Chuyện ở nông trại đã được dịch và xuất bản nhiều lần ở Trung Quốc, thậm chí người ta còn cho in những bản rút gọn hoặc chuyển thể truyện tranh cho trẻ em. Nhưng ở Việt Nam, phải tới năm 2013, độc giả mới được đọc một bản dịch của Georg Orwell dưới dạng sách xuất bản chính thức.

8.Vũ Trọng Phụng
Số đỏ (1938)

• Thể loại: Tiểu thuyết
• Nhiều nhà xuất bản

Những tác phẩm văn học lớn thường có sức sống vượt thời gian, cho dù chúng gặp số phận long đong. Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là một tác phẩm như vậy. Xuất bản năm 1938, Số đỏ bị cấm trên toàn Miền Bắc từ 1954-1975 và trên cả nước tới năm 1986. Chỉ từ khi Việt Nam thực hiện chính sách Đổi mới, người ta mới nhìn lại Vũ Trọng Phụng và thừa nhận ông là một trong những nhà văn lớn của Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám, bên cạnh Nhất Linh, Nam Cao…

Các bạn trẻ Việt Nam ngày nay có lẽ ai cũng biết Số đỏ, vì Vũ Trọng Phụng đã được đưa vào giới thiệu trong chương trình ngữ văn phổ thông. Mặc dù vậy tôi vẫn khuyên các bạn nên đọc lại và đọc kỹ tác phẩm này. Nếu trong các tác phẩm của Nam Cao, con người ta dù bị rơi vào những hoàn cảnh khốn cùng như Chí Phèo, Thị Nở, anh giáo Thứ… thì họ vẫn luôn giữ được tính người; ở Nam Cao, ta luôn nhận ra các tuyến nhân vật tốt-xấu một cách rõ ràng, thì ở Vũ Trọng Phụng, các nhân vật đều sống một đời sống suy đồi không phanh. Số đỏ là một tác phẩm mà ở đó, chúng ta không thấy có nhân vật nào là chính diện hay phản diện, không có ai là người thực sự tốt hoặc thực sự xấu, mà nhìn chung tất cả đều bị quay cuồng trong guồng máy danh lợi. Số đỏ vẽ ra một bức tranh quái dị về một xã hội không còn điểm tựa đạo đức, tất cả chỉ còn được đo bằng tiền bạc hoặc danh tiếng. Một kẻ láu cá vặt, chuyên lượm banh và quảng cáo thuốc lậu lại được mời vào hội Khai trí và được trao huân chương Bắc đẩu bội tinh. Một bà dâm đãng bậc nhất được trao danh hiệu "tiết hạnh khả phong". Chạy suốt tác phẩm là giọng văn trào phúng với tiếng cười cay đắng.

Rõ ràng Số đỏ không phải tác phẩm văn học mà ở đó ta có thể học được những tấm gương về đạo đức, ý chí hay tình thương, nhưng nó mang lại cho ta sự hiểu biết và tiếng cười. Nó giúp ta nhận diện các vấn đề có thực và nhức nhối của xã hội cũng như con người, khiến ta phải suy nghĩ. 

9. & 10.Barack Obama

Những giấc mơ từ cha tôi (2004)

• Thể loại: Sách tự thuật, lý luận, chính trị
• Nguyễn Quang dịch, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 2008

Hy vọng táo bạo – Suy nghĩ về việc tìm lại giấc mơ Mỹ (2006)

• Thể loại: Sách tự thuật, lý luận, chính trị
• Nguyễn Hằng dịch, Nhà xuất bản Trẻ, TP HCM, 2008

Giờ đây nhiều người chỉ nhìn thấy ở Barack Obama vị Tổng thống đời thứ 44 của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, con người quyền lực nhất hành tinh, mà ít để ý rằng ông đã từng là một người dùng ma túy, nhiều lúc gặp thất bại, chùn bước, thậm chí muốn bỏ cuộc. Hai cuốn sách Giấc mơ của cha tôi và Hy vọng táo bạo xuất bản trong các năm 2004 và 2006 là những tác phẩm hay nhất mà một chính khách đã từng viết ra. Chúng miêu tả những vấn đề nhức nhối của nước Mỹ như sự bất đồng, sự kì thị chủng tộc, khoảng cách giàu nghèo và nhất là sự mất niềm tin vào chính trị. Ở đây Barack Obama đã cho thấy, ông không chỉ là một diễn giả bậc thầy mà còn là một cây bút thượng thặng với bề dày kiến thức đông tây kim cổ và khả năng lý luận siêu phàm.

Điều thú vị là cả hai cuốn sách đều được Barack Obama viết khi ông mới chỉ là thượng nghị sĩ, vào các năm ông mới 43 và 45 tuổi, thời điểm mà chẳng mấy ai tin rằng rồi đây tác giả của nó sẽ trở thành tổng thống tương lai. Đọc lại hai cuốn sách này, các bạn có thể nhận thấy, Obama đã biết mình phải làm gì từ rất sớm. Hàng loạt ý tưởng lớn về những điều ông sẽ làm với nước Mỹ đã được ông trình bày trong hai cuốn sách này. Nó cho thấy, ngay cả ở một chính khách, người thường xuyên phải thỏa hiệp và thay đổi, thì tư tưởng vẫn có thể đi trước và quyết định hành động như thế nào.

Một điểm thú vị nữa của hai cuốn sách là Obama luôn biết dẫn dắt độc giả đi tới những vấn đề chung từ trải nghiệm và góc nhìn cá nhân. Đó là những trải nghiệm của ông từ khi học phổ thông, học đại học, cho tới khi đi làm, lập gia đình, có con và sống cuộc sống của người bình thường tới năm 35 tuổi khi ông quyết định dấn thân vào chính trị. Nhờ khả năng luôn biết đặt mình vào vị trí của một người dân bình thường chứ không phải một chính khách, ông đã nhận diện và mổ xẻ được những vấn đề liên quan đến số đông, đồng thời ông cũng học được cách nói giản dị về những vấn đề hóc búa để số đông hiểu được.

Đây là hai cuốn sách mà các bạn trẻ nên đọc để hiểu chân dung của một trong những vị chính khách có tầm vóc và có ảnh hưởng lớn nhất hiện nay, không chỉ là ảnh hưởng về quyền lực mà còn cả về tư tưởng.