Những ngôi sao xa xôi - Lê Minh Khuê
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Lê Minh Khuê, sinh năm 1949. Quê: Tĩnh Gia - Thanh Hóa
- Bắt đầu viết văn từ những năm 70
- Là cây bút nữ chuyên viết về truyện ngắn
2. Sự nghiệp
- Trong những năm kháng chiến chống Mĩ, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn.
+ Sau năm 1975, tác phẩm bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.
- Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi
+ Một trong số những tác phẩm đầu tay của bà, được viết năm 1971- lúc cuộc kháng chiến dân tộc đang diễn ra ác liệt
+ Văn bản đưa vào SGK đã được lược một số đoạn
3. Tóm tắt truyện
- Phương Định, Nho và Thao đều là ba cô gái Hà Nội, là ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm. Mặc dù vậy, cuộc sống của họ vẫn vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội.
- Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của Phương Định - nhân vật chính. Sự lưạ chọn vai kể như vậy rất phù hợp với nội dung tác phẩm cũng thuận lợi cho việc miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc, suy nghĩ của ba cô gái và tư tưởng nhà văn muốn chuyển tải.
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Các nhân vật Phương Định, Chị Nho và Thao
|
Đặc điểm
|
Phương Định |
Nho |
Chị Thao |
|
Điểm riêng biệt
|
|||
|
Hình thức |
-Cô khá nhạy cảm về bản thân, tự tin và cũng rất quan tâm đến hình thức của mình, tự nhận mình có hình thức khá. + “ cô có cái nhìn xa xăm”: dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng.
|
-Cổ tròn đẹp- trắng, hay mặc những chiếc áo có cúc áo nhỏ nhắn à “ mát mẻ như một que kem” |
|
|
Sở thích |
-Mê hát + Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó là cô lại bịa lời ra mà hát
|
-Thích ăn kẹo: “ Cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo” |
-Thích thêu thùa |
|
Tính cách |
- Điềm đạm, không săn sóc, vồn vã, tự tin vào hình thức của mình và có phần hơi kiêu kì + Trong khi bọn con gái xúm lại trò chuyện với một anh bộ đội giỏi nào đó thì Phương Định lại “ thường đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt. - Con người: có quan điểm suy nghĩ: “Những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ”. - Vừa vô tư, tinh nghịch, vừa dịu dàng, lãng mạn.+ Cô hay hồi tưởng những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố thân yêu. Vào chiến trường, những kỉ niệm êm dẹp ấy luôn sống dậy trong tâm trí cô. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn cô trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến tranh. |
- Tưởng như trẻ con, mềm yếu nhưng thực ra rất can đảm, kiên cường. + Ngày ngày, Nho cùng đồng đội phá bom nổ chậm. (Có lần, Nho bị bom vùi và mảnh bom găm vào cánh tay, máu túa ra rất nhiều, da xanh xao, quần áo đầy bụi. Được đồng đội cứu kịp thời, Nho cắn răng chịu đau, không khóc.) |
- Là đội trưởng của tổ trinh sát mặt đường, là người từng trải và chín chắn. Những dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn những khát khao và rung động của tuổi trẻ nồng nàn của chị. -Trong cuộc sống: +“Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực”: “Tiếng máy bay trinh sát rè rè. Phản lực gầm gào lao theo sau… Chị Thao móc bánh bích quy trong túi, thong thả nhai” + Điệu đà: . Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu” . Tỉa lông mày nhỏ như que tăm - Trong công việc: cương quyết, táo bạo
|
|
Nét chung
|
|||
|
Xuất thân
|
- Đều là những cô gái Hà Nội |
||
|
Tuổi đời
|
- Trẻ tuổi |
||
|
Công việc |
- Nguy hiểm + Nhiệm vụ của họ là quan sát máy bay địch ném bom, ước chừng khối lượng đất đá dùng để san lấp hố bom, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom nổ chậm. Công việc hết sức nguy hiểm vì máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Họ phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom, mà công việc này thì lại diễn ra thường xuyên => Đó là một công việc mạo hiểm với cái chết, thần kinh luôn căng thẳng, đòi hỏi sự dũng cảm và hết sức bình tĩnh. Nhưng với ba cô gái thì những công việc khủng khiếp ấy đã trở thành bình thường: |
||
|
Phấm chất |
- Dũng cảm, gan dạ, có lí tưởng cao đẹp + Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần cái cứng cỏi của nhau là bị xem như bằng chứng của một sự tự nhục mạ. |
||
=>
Nhận xét
+ Mỗi người một tính cách nhưng đều chung nhau ở sự gan dạ, dũng cảm, hết lòng vì công việc.
+ Vào chiến trường đã ba năm, đã quá quen với những thử thách và nguy hiểm, giáp mặt hằng ngày với oái chết, nhưng Phương Định và đồng đội của cô không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng, luôn biết tự tạo niềm vui cho bản thân và có những mơ ước về tương lai.
+ Họ là hình ảnh đẹp, tiêu biểu cho thế hệ tuổi trẻ thanh niên thời kì kháng chiến chống Mĩ.
III. Tổng kết
1. Nội dung
- Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
2. Nghệ thuật
- Là một nhà văn thanh niên xung phong, am hiểu cặn kẽ của tác giả về đời sống của những con người đang hiến dâng tuổi thanh xuân cho Tổ quốc. Qua đó, người đọc hình dung được phần nào về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của tuổi trẻ Việt Nam và dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước oanh liệt vừa qua.
=> Lê Minh Khuê am hiểu và miêu tả khá tinh tế tâm lí của những cô gái trong nhóm trinh sát mặt đường mà tiêu biểu là nhân vật Phương Định. Bà đã lựa chọn vai kể là nhân vật chính – Phương Định à kể chuyện tự nhiên, khách quan, chân thực
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, tự nhiên (được thể hiện qua việc ứng phó với những nhiệm vụ phá bom, trong cuộc sống đời thường…)
- Ngôn ngữ sinh động, hồn nhiên, trẻ trung, đậm phong cách của lứa tuổi thanh niên
- Tác giả rất sắc sảo trong việc thể hiện khung cảnh và không khí sôi sục ở một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn bằng một vài nét điển hình
+…máy bay rít, bom nổ. Nổ trên cao điểm, cách hang này khoảng 300 mét. Đất dưới chân chúng tôi rung. Mấy cái khăn mặt mắc ở dây cũng rung. Tất cả cứ như lên cơn sốt. Khói lên và cửa hang bị che lấp. Không thấy mây và bầu trời đâu nữa.
=> Cách nhìn nhận và thể hiện con người thiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao thượng là nét chủ đạo và thống nhất trong văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ. Tương tự như vậy nhưng truyện của Lê Minh Khuê không rơi vào tình trạng minh họa giản đơn. Thay vào đó, tác giả đã phát hiện và miêu tả chân thật đời sống nội tâm với những nét tâm lí đa dạng, phong phú của từng nhân vật.
