Bài 5: Châu Phi và khu vực Mĩ - Latinh (Từ thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX)
I. Châu Phi
* Các đế quốc xâm lược phân chia châu Phi
- Từ giữa thế kỉ XIX thực dân châu Âu bắt đầu xâm lược châu Phi.
- Những năm 70 – 80 của thế kỉ XIX các nước tư bản phương Tây đua nhau xâu xé châu Phi.
+ Anh chiếm: Nam Phi - Ai Cập, Đông Xu-đăng, một phần Đông Phi, Kênia, Xô-ma-li, Gam-bi-a.
+ Pháp chiếm: Tây Phi, Miền xích đạo Châu Phi.
+ Đức chiếm: Camơrun, Tôgô, Tây Nam Phi, Taclaria.
+ Bỉ: Công-gô.
+ Bồ Đào Nha: Mo Dam Bích, Ănggola, và một phần Ghinê.
=> Đầu thế kỉ XX việc phân chia thuộc địa giữa các nước đế quốc ở Châu Phi căn bản đã hoàn thành.
* Các cuộc đấu tranh tiêu biểu của nhân dân Châu Phi.
|
Thời gian |
Phong trào đấu tranh |
Kết quả |
|
1830 |
- Cuộc đấu tranh của áp-đen Ca-đê ở Angiêri thu hút đông đảo lực lượng tham gia. |
- Pháp mất nhiều thập niên mới chinh phục được nước này. |
|
1879 – 1882 |
- ở Ai Cập Atmet Arabi lãnh đạo phong trào “Ai Cập trẻ”. |
- Năm 1882 các đế quốc mới ngăn chặn được phong trào. |
|
1882 – 1898 |
- Mu-ha-met át-mét đã lãnh nhân dân Xu Đăng chống thực dân Anh. |
- Năm 1898 phong trào bị đàn áp đẫm máu -> thất bại. |
|
1889 |
- Nhân dân Ê-ti-ô-pi-a tiến hành kháng chiến chống thực dân Italia. |
- Ngày 01/3/1896 Italia thất bại, Êtiôpia giữ được độc lập cùng với Libêria là những nước châu Phi giữ được độc lập ở cuối thế kỉ XIX đến XX. |
- Kết quả: Phong trào chống thực dân của nhân dân châu Phi hầu hết thất bại.
- Do chênh lệch lực lượng, trình độ tổ chức thấp, bị thực dân đàn áp.
- Thể hiện tinh thần yêu nước, tạo tiền đề cho giai đoạn đầu thế kỉ XX.
II. Khu vực Mĩ - Latinh
- Mĩ La-tinh bao gồm toàn bộ vùng Trung và Nam châu Mĩ và quần đảo của vùng Ca-ri-bê.
- Trước khi bị xâm lược Mĩ - Latinh là khu vực có lịch sử văn hóa lâu đời, giàu tài nguyên.
*Chế độ thực dân ở Mĩ - Latinh
- Đầu thế kỉ XIX, đa số các nước Mĩ - Latinh đều là thuộc địa của Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha.
- Chủ nghĩa thực dân đã thiết lập chế độ thống trị phản động, dã man, tàn khốc.
+ Tàn sát, dồn đuổi cư dân bản địa, chiếm đất đai, lập đồn điền.
+ Đưa người châu Phi sang để khai thác tài nguyên.
=> Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra quyết liệt.
* Phong trào đấu tranh giành độc lập
|
Thời gian |
Tên nước |
Kết quả |
|
(Cuối XVIII) |
- ở Haiti bùng nổ cuộc đấu tranh (1791). |
- Năm 1803 giành thắng lợi Haiti trở thành nước cộng hòa da đen đầu tiên ở Nam Phi. Cổ vũ phong trào đấu tranh ở Mĩ La-tinh. |
|
20 năm đầu thế kỉ XX |
- Phong trào đấu tranh nổ ra sôi nổi quyết liệt các quốc gia độc lập ở Mĩ La-tinh lần lượt hình thành. |
- Các quốc gia độc lập ra đời + Mêhicô:1821 + áchentina: 1816 + Urugoay: 1828 + Paragoay: 1811 + Braxin:1822 + Pê-ru: 1821 + Colômbia: 1830 + Ecuađo: 1830 |
* Tình hình Mĩ - Latinh sau khi giành độc lập và chính sách bành trướng của Mĩ.
- Sau khi giành độc lập các nước Mĩ - Latinh có bước tiến bộ về kinh tế xã hội.
- Mĩ âm mưu biến Mĩ - Latinh thành “sân sau” để thiết lập nên thống trị độc quyền của Mĩ ở Mĩ - Latinh.
- Thủ đoạn thực hiện:
+ Đưa ra học thuyết “Châu Mĩ của người Mĩ”, thành lập tổ chức “Liên Mĩ”.
+ Gây chiến và hất cẳng Tây Ban Nha khỏi Mĩ - Latinh.
+ Thực hiện chính sách cái gậy lớn và ngoại giao đô la để khống chế Mĩ - Latinh.
=> Mĩ - Latinh trở thành thuộc địa kiểu mới của Mĩ.
