I. Nước Pháp trước cách mạng

1. Tình hình kinh tế xã hội

a. Kinh tế

- Cuối thế kỉ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp.

+ Công cụ, kĩ thuật canh tác lạc hậu, năng suất thấp.

+ Lãnh chúa, Giáo hội bóc lột nông dân nặng nề.

- Công thương nghiệp phát triển.

+ Máy móc sử dụng ngày càng nhiều (dệt, khai mỏ, luyện kim).

+ Công nhân đông, sống tập trung.

+ Buôn bán mở rộng với nhiều nước.

b. Chính trị

- Trước cách mạng Pháp là một nước quân chủ chuyên chế, vua nắm mọi quyền.

- Xã hội chia thành 3 đẳng cấp:

+ Đẳng cấp quý tộc: có mọi quyền, không đóng thuế.

+ Đẳng cấp tăng lữ: có mọi quyền, không đóng thuế.

+ Đẳng cấp 3 gồm tư sản, nông dân, bình dân thành thị, làm ra của cải, không có quyền về chính trị, phải đóng thuế, và làm nghĩa vụ phong kiến. Nông dân chiếm 90% dân số, tư sản đứng đầu đẳng cấp thứ ba  vì họ có học, có quyền lợi kinh tế, nhưng không có tiền.

=> Mâu thuẫn xã hội gay gắt.

 2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng

- Những tư tưởng tiến bộ phê phán những quan điểm lỗi thời, giáo lí lạc hậu, mở đường cho xã hội phát triển.

- Triết học ánh sáng dọn đường cho cách mạng bùng nổ, định hướng cho một xã hội mới tương lai.

II. Tiến trình của cách mạng

1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân chủ lập hiến

- 5/5/1789: Hội nghị ba đẳng cấp do nhà vua triệu tập bị đẳng cấp thứ ba phản đối.

- 14/7/1789, quần chúng phá ngục Ba-xti, mở đầu cho cách mạng Pháp.

- Quần chúng nhân dân nổi dậy khắp nơi (cả thành thị và nông thôn), chính quyền của tư sản tài chính được thiết lập (Quốc hội lập hiến).

+ Thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền.

+ Ban hành chính sách khuyến khích công thương nghiệp phát triển.

+ 9/1791: thông qua hiến pháp, xác lập nền chuyên chính tư sản (quân chủ lập hiến)

 - Vua Pháp tìm cách chống phá cách mạng, khôi phục lại chế độ phong kiến (xúi giục phản động trong nước, liên kết với phong kiến bên ngoài).

- 4/1792: Chiến tranh giữa Pháp với liên minh phong kiến áo – Phổ bùng nổ.

- 11/7/1792: Quốc hội tuyên bố Tổ quốc lâm nguy, quần chúng đã nhất loạt tự vũ trang bảo vệ đất nước.

2. Tư sản công thương cầm quyền. Nền cộng hòa được thành lập

- 10/8/1792 quần chúng Pari nổi dậy, lập chính quyền công xã cách mạng,( phái Girôngđanh); bắt vua và hoàng hậu.

- 21/9 Quốc hội tuyên bố lập nền Cộng hòa thứ nhất.

- Đầu năm 1793, nước Pháp đứng trước khó khăn mới.

+ Trong nước: Bọn phản động nổi dậy; Đời sống nhân dân khó khăn.

+ Bên ngoài: Liên minh phong kiến châu Âu đe dọa cách mạng.

- 31/5/1793 quần chúng Pari nổi dậy, lật đổ phái Ghirôngđanh, giành chính quyền về tay phái Giacôbanh (2/6).

 3. Nền chuyên chính Giacôbanh - đỉnh cao của cách mạng

- Trước những khó khăn, thử thách nghiêm trọng Chính quyền Giacôbanh đã đưa ra những biện pháp kịp thời, hiệu quả.

+ Giải quyết ruộng đất cho nông dân, tiền lương cho công nhân.

 + Thông qua hiến pháp mới , mở rộng tự do dân chủ.

+ Ban hành lệnh “ Tổng động viên”.

+ Xóa nạn đầu cơ tích trữ...

- Phái Giacôbanh đã hoàn thành nhiệm vụ chống thù trong, giặc ngoài, đưa cách mạng đến đỉnh cao.

-  Trong lúc cách mạng đang lên, mâu thuẫn nội bộ đã làm cho phái Giacôbanh suy yếu. Cuộc đảo chính ngày 27/7/1794 đã đưa chính quyền vào tay bọn phản động, cách mạng Pháp thoái trào.

 4. Thời kì thoái trào

- Sau đảo chính, Ủy ban Đốc chính ra đời đã thủ tiêu mọi thành quả của cách mạng.

+ Hiến pháp mới được ban hành bảo vệ lợi ích TS mới.

+ Xóa bỏ luật giá tối đa.

+ Thủ tiêu các quyền tự do dân chủ.

+ Khủng bố những người cách mạng...

-  Cuộc đảo chính ( 11/1799) lật đổ chế độ Đốc chính, đưa Na-pô-lê-ông lên nắm quyền, xây dựng chế độ độc tài.

- Sau nhiều năm chiến tranh, Đế chế I của Na-pô-lê-ông bị suy yếu, thất bại (1815). Chế độ quân chủ ở Pháp được phục hồi.

 III. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Pháp cuối thế kỉ XVIII

- Là cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình.

+ Lật đổ chế độ phong kiến cùng với những tàn dư của nó.

+ Giải quyết được vấn đề dân chủ (ruộng đất cho nông dân, quyền lợi của công nhân).

+ Hình thành thị trường dân tộc thống nhất mở đường cho lực lượng TBCN ở Pháp phát triển.

+ Giai cấp tư sản lãnh đạo , nhưng quần chúng quyết định tiến trình phát triển của cách mạng.

- Mở ra thời đại thắng lợi và củng cố quyền thống trị của giai cấp tư sản trên phạm vi thế giới.